De kunstenaar zit in het verdomhoekje. Wat moeten we met die kunst, is de vraag die door Nederland echoot. Wat hebben we eraan? Dat van dat verdomhoekje, daar ben ik het natuurlijk niet mee eens. Maar het is niet verkeerd om na te denken over wat kunst inhoudt en waarom we - naar mijn mening - niet zonder kunnen. Dat film ook tot kunst behoort, staat buiten kijf.
De samenleving die filmmaker Aki Kaurismäki is zijn films laat zien, doet het zonder. De personages zijn arm, hun levens zijn eenvoudig. Marcel, de hoofdpersoon uit Kaurismäki's nieuwste film Le Havre, heeft een eerlijke baan als schoenpoetser. Samen met zijn vrouw Arletty woont hij in een eenvoudig huis met een tuin en een schuurtje. Terwijl Marcel de straten afschuimt op zoek naar werk, is Arletty thuis om zijn kleren te strijken. 's Avonds maakt ze het eten klaar, zodra Marcel thuiskomt met de boodschappen: een stokbrood, groenten, een stuk kaas. Hij koopt ze op de pof, want veel geld is er niet. Maar er is altijd een beetje over voor een wijntje in het café.
Het is vooral de toon van de discussie rond kunst die me tegenstaat. De kunstenaar wordt op het matje geroepen: hij moet maar eens uitleggen wat die kunst van hem wel niet oplevert. Het antwoord dat volgt, heeft niets te maken met mijn idee van kunst. Dat gaat over (economische) waarde, over functie. Natuurlijk, een mens heeft genoeg aan een dak boven zijn hoofd, een vrouw die van hem houdt, een hond. Maar zelfs Marcel zoekt naar nét dat beetje meer. Hij vindt het in zijn glaasje wijn, ik in de kunst.
Een gesprek over wat kunst vermag, kent vele invalshoeken. Dat gesprek wordt op gewichtige toon gevoerd, of juist op heel lichte. Ik zet mijn tanden graag in een stevige kunstanalyse maar geniet net zo goed van een werk dat geheel buiten woorden kan: gewoon, omdat het mooi is. Ook film kan dat zijn, gewoon mooi. Of gewoon vermakelijk. Dat is kunst ook: verstrooiing, entertainment.
Het is trouwens niet helemaal waar dat de samenleving uit Kaurismäki Le Havre het geheel zonder kunst doet. Tegen het einde organiseert Marcel een benefietconcert voor de jonge vluchteling Idrissa, zodat die het kanaal overgezet kan worden naar Londen. Hoofdact Little Bob speelt onvervalste rock 'n roll; aan de kassa harkt Marcel de euro's binnen. Kunst met een functie, maar ook: kunst die verbroedert.
Zoekend naar de kern van kunst, gaat het gesprek alle kanten op. Wat kunst in ieder geval kan, is een universum oproepen, een wereld die er eerder nog niet was. Kaurismäki doet dat als geen ander. Hij schetst een wereld die sterk lijkt op de onze maar dan bekeken door de bodem van je glas. Een wijnglas, aan de bar van een Frans café. Het maakt van Le Havre een modern sprookje. Pure kunst.
------------------------------------------------------------
Website Filmtheater De Fabriek
Le Havre is in februari in Filmtheater De Fabriek te zien
