De grenzen tussen arthouse en blockbuster worden steeds vager. "Kleine" films zoals The Descendants scoren ook in de grote bioscopen, terwijl filmtheaters steeds vaker commerciëlere films programmeren, het Amsterdamse The Movies voorop. Het publiek van typische Amerikaanse indiefilmers als Noah Baumbach (Greenberg) en de gebroeders Coen (No Country for Old Men) wordt steeds breder, terwijl er in Frankrijk - arthouse-land bij uitstek - steeds meer mainstream films gemaakt worden, helemaal in de stijl van Hollywood. Momenteel zijn de Fransen bijvoorbeeld in de ban van de gelikte maar onweerstaanbare komedie Intouchables. Daar trok de film al meer dan 19 miljoen bezoekers, vanaf maart kunnen we zien wat de film in Nederland doet.
Is het erg dat er steeds vaker een crossover plaatsvindt tussen kunst en commercie? Nee, zeker niet. Elitaire ijdeltuiterij hoort niet meer bij deze tijd. In 2012 mag je als serieuze filmliefhebber best eerst naar een Franse praatfilm en daarna naar een spektakelfilm als Transformers: high en low culture gaan hand in hand. Toch vind ik dat cinema niet té veel een brij van één pot nat moet worden, en daarom koester ik die films die meer ambigue zijn dan de Amerikaanse dramedy's die momenteel zo populair zijn; films waar je nog dagen over kunt malen of waarvan de beelden zo mooi zijn dat de tranen je spontaan in de ogen springen. Hors Satan is zo'n film.
Bruno Dumont staat sinds zijn debuut La Vie de Jésus uit 1997 bekend als een van de meest compromisloze filmmakers van Europa. In de vijf films die volgden, toonde hij zich een filosoof en een observator van menselijk lijden, met een fascinatie voor religie en een voorkeur voor het Noord-Franse platteland waar hij zelf opgroeide. In zekere zin is Dumonts werk verwant aan dat van de Amerikaanse Terrence Malick, wiens The Tree of Life vorig jaar evenveel bioscoopbezoekers bekoorde als afstootte. Maar waar Malick uiterst spirituele films maakt, daar is Dumont ontluisterend aards, en bij vlagen zelfs cynisch. Het werk van beide filmmakers kenmerkt zich door adembenemende beelden maar waar Malicks camera voortdurend in beweging is en zijn beelden in een warm en geruststellend zonlicht baden, daar zijn Dumonts opnamen rigide en bewegingsloos; de kleuren grauw en waarheidsgetrouw.
Hors Satan speelt zich af tegen de achtergrond van het Noord-Franse platteland waar Dumont zo van houdt. Centraal staat de curieuze vriendschap tussen twee dorpsbewoners. De één is een tienermeisje met kort zwartgeverfd haar en androgyne punkkleding. De ander is een zwerver die zijn kamp heeft opgezet in de duinen. De zwerver werpt zich op als beschermeling van het meisje, maar Dumont zaait verwarring over zijn aard. Heeft de man bovennatuurlijke gaven, zoals een vrouw uit het dorp denkt? Is hij een Jezus-achtig figuur of juist gezonden uit de hel? Of is hij een man zoals iedere andere man, met alle menselijke gevoelens die daarbij komen kijken? Zoals jaloezie, wraakzucht en gewelddadigheid. Over één ding is Dumont in ieder geval helder: als je God érgens kan vinden, dan is dat in de natuur. Ook de zwerver weet dat. Eens in de zoveel tijd knielt hij neer in de duinen en aanbidt de zonsondergang. Dumonts oogstrelende natuuropnamen zijn zo spectaculair dat je direct begrijpt waarom.
Tip van Basje, februari 2012
Website Filmtheater De Fabriek
Hors Satan is in februari in Filmtheater De Fabriek te zien
